*แผล*

น. ชื่อกลอนกลบทแบบหนึ่ง กำหนดให้วรรคหนึ่งมี ๘ คำ บังคับซ้ำเสียงพยัญชนะ ๓ คำ คือ คำท้ายวรรค (คำที่ ๖, ๗ และ ๘) กับ ๓ คำต้นวรรคถัดไป (คำที่ ๑, ๒ และ ๓) และซ้ำเสียงสระวรรคละ ๓ คู่ ในคำที่ ๓ กับ ๔ คำที่ ๕ กับ ๗ และคำที่ ๘ กับคำที่ ๑ ในวรรคถัดไป เช่น กรุงกระษัตริย์ตรัสฟังแค้นคั่งจิตร คิดแค้นใจไหวหวิดในจิตรฉงน จนฉงายกายไฉงใจร้อนรน จนร้าวราญการกระมลจิตรวนเวียน (ศิริวิบุลกิตติ์).

ดู นาคราช ๑.

น. เนื้อหนังที่แตกแยกออกเพราะถูกตีฟันทิ่มแทงเป็นต้น.

(-แผฺละ) น. ผนังตอนที่บานประตูหน้าต่างโบสถ์วิหารเป็นต้นเมื่อเปิดเข้าไปแล้วแปะอยู่.

น. ผ้าที่ทอด้วยฝ้าย เป็นแถบยาว ๆ มีลักษณะโปร่งบาง สีขาว ใช้สำหรับพันหุ้มบาดแผล.

(-แผฺลง) ก. ยิงไปโดยเร็ว.

(-แผฺละ) น. ลูกโป่งแก้วที่เด็กเป่าเล่น.

(แผฺล) น. เนื้อหนังที่แตกแยกออกเพราะเป็นโรคหรือถูกของมีคมเป็นต้น เช่น ขาเป็นแผล

รอยชำรุด เช่น ทุเรียนเป็นแผล เนื้อผลไม้เป็นแผล.

น. ความเจ็บชํ้าที่ฝังใจอยู่ไม่รู้ลืม.

น. แผลที่หายแล้ว แต่ยังมีรอยอยู่.

น. แผลที่อวัยวะสืบพันธุ์เนื่องจากเชื้อกามโรคซิฟิลิส จะเกิดเป็นตุ่มขึ้นก่อนแล้วแตกเป็นแผล ลักษณะก้นแผลเรียบ ขอบนูนแข็ง แผลมักสะอาด ไม่รู้สึกเจ็บ.

น. แผลที่อวัยวะสืบพันธุ์เนื่องจากเชื้อกามโรคชนิด Haemophilus ducreyi จะเกิดเป็นตุ่มขึ้นก่อน แล้วแตกเป็นแผล ลักษณะขอบแผลอ่อนคล้ายแผลเปื่อย เลือดออกง่าย เจ็บ และบางครั้งต่อมนํ้าเหลืองบริเวณขาหนีบจะบวมโต.

(แผฺลง) ก. แปลงสิ่งเดิมให้เพี้ยนแปลกไป เช่น แผลงสระ แผลงพยัญชนะ.

(แผฺลง) ว. ที่แตกต่างไปจากปรกติ เช่น เล่นแผลง คำแผลง.

ก. อาละวาดด้วยความโกรธเพราะถูกขัดใจ, ออกฤทธิ์ ก็ว่า.

ก. ยิงลูกธนูออกไปด้วยแรงแห่งฤทธิ์.

(แผฺล็บ) น. ชั่วเวลานิดเดียว เช่น โผล่แผล็บ ทำแผล็บเดียวเสร็จ, แพล็บ ก็ว่า, ลักษณนามใช้เรียกชั่วเวลานิดเดียว เช่น เด็กคนนี้ขี้เกียจจริง ๆ ทำงานแผล็บ ๒ แผล็บ ก็เลิกเสียแล้ว.

(แผฺล็บ) ว. เป็นเงา, ใช้แก่คำ มัน ในคำว่า มันแผล็บ.

(แผฺล็บ-) ว. ชั่วเวลานิดเดียว เช่น เผลอแผล็บ ๆ เรียนจบมหาวิทยาลัยแล้ว, แพล็บ ๆ ก็ว่า.

(แผฺล็บ-) ก. ทำซ้ำ ๆ อย่างรวดเร็ว เช่น งูแลบลิ้นแผล็บ ๆ.

(แผฺล็ว) ว. อย่างรวดเร็ว (มักใช้แก่กริยากระโดดหรือกระโจน) เช่น กระโดดแผล็วลงหน้าต่างไป กระโจนแผล็วขึ้นไปเกาะบนต้นไม้.

(แผฺละ) ว. เสียงดังเช่นนั้น

แสดงอาการอ่อนกำลัง เช่น ล้มแผละ.

(แผฺละ) น. ชื่อเพลงไทยประเภทเพลงหน้าพาทย์ ใช้บรรเลงประกอบท่าโบยบินของสัตว์ปีก เช่น ครุฑ.

น. ชื่อท่ารำแบบหนึ่ง โดยมือข้างหนึ่งหงาย งอข้อศอก หักข้อมือระดับแง่ศรีษะ มืออีกข้างตั้งวงล่างระดับชายพก เอียงศีรษะข้างเดียวกับมือที่หงาย.

ว. มันเป็นเงาวับ.

ก. ทำให้แผลติดกันโดยใช้เอ็นหรือไหมเย็บ หรือใช้ปลิงเกาะ.

ก. พักฟื้น เช่น ไปนอนเลียแผลเสียหลายวัน.

(-แผฺลง) น. เส้นที่เยื้องไปเยื้องมามีลักษณะเหมือนฟันปลา ใช้เขียนแบ่งภาพเป็นตอน ๆ ในงานจิตรกรรมฝาผนัง.

(-แผฺลง) น. การเรียกชื่อเพลงหน้าพาทย์ให้แตกต่างไปจากชื่อเดิมตามเจตนาของผู้พากย์ โดยคงความหมายชื่อใหม่ให้สัมพันธ์กับชื่อเดิม เช่น สี่ศอก หมายถึง เพลงวา ไม่ได้ไม่เสีย หมายถึง เพลงเสมอ แม่ลูกอ่อนไปตลาด หมายถึง เพลงเร็ว.

(-แผฺลง) น. กรรมวิธีในการหุ้มพระพุทธรูปด้วยแผ่นเงินหรือแผ่นทองบาง ๆ โดยให้ตะเข็บของแต่ละแผ่นซึ่งมีลักษณะคล้ายฟันประสานกัน แล้วใช้เครื่องมือกวดรอยประสานให้เรียบเสมอกัน.

(กัน-) ก. ขู่เอาด้วยกิริยาหรือวาจาให้กลัว เช่น ผู้ใดกรานกรรโชกราษฎรแลตรัสถามตนฯ อำพรางพระเจ้าอยู่หัว มิได้กราบทูลตามสัจตามจริงก็ดี (สามดวง), โบราณเขียนเป็น กันโชก หรือ กำโชก ก็มี. (แผลงมาจาก กระโชก).

ว. มีแผลเป็นที่ลูกตา เรียกว่า ตากระเจาะ.

น. โทษใหญ่, ความฉิบหาย, เช่น ก็ทำกระลัมพรกาล (สมุทรโฆษ), (แผลงมาจาก กลัมพร), เขียนเป็น กระลำพร หรือ กะลำพร ก็มี.

น. ระเบียบพิธีของการบูชา เช่น กระลาพิธีกรกุณฑ์ (เสือโค). (แผลงมาจาก กลา).

อาการที่กล้ามเนื้อขอบปากทวารรัดตัวเข้ามา. (แผลงมาจาก ขมิบ).

(-แหฺย่ง) ว. อาการปีนขึ้นอย่างพลั้ง ๆ พลาด ๆ. (แผลงมาจาก แขย่ง).

(กฺริดะ-) ว. อันกระทำแล้ว (ใช้ประกอบเป็นส่วนหน้าของสมาส), ในบทกลอนแผลงเป็น กฤษฎา ก็มี.

(กฺริดานชะลี) ก. ยกมือไหว้. (ส.; ป. กตญฺชลี ว่า มีกระพุ่มมืออันทำแล้ว), ในบทกลอนใช้แผลงเป็นรูปต่าง ๆ คือ กฤดาอัญชลี กฤษฎาญ.

(กฺริดาพินิหาน) ว. มีอภินิหารที่ทำไว้. (ส.; ป. กตาภินิหาร), ใช้แผลงเป็น กฤษฎา หรือ กฤษฎาภินิหาร ก็มี.

(กฺริ-, กฺริดตะยะ-) แผลงมาจาก กติกา เช่น อันว่าความกฤดีกา แต่สองราแรกทรงพรต (ม. คำหลวง กุมาร), ชำระกฤตยฎีกา (ไวพจน์พิจารณ์).

(กฺริดสะดานชะลี) ก. มีอัญชลีอันกระทำแล้ว, กระทำอัญชลี, เช่น กฤษฎาญชลียะยุ่งแล (ม. คำหลวง ทศพร), ในวรรณคดีแผลงไปเป็นรูปต่าง ๆ คือ กฤษฎาญชลิต เช่น กฤษฎาญชลิตไหว้ (มาลัยคำหลวง), กฤษฎาญชวลิตวา เช่น อันว่ากฤษฎาญชวลิตวา (มาลัยคำหลวง), กฤษฎาญชวลิศ เช่น อนนว่าเจ้าสากลกฤษฎาญชวลิศท่านธแล้ว (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์), กฤษฎาญชวเลศ เช่น ถวายกฤษฎาญชวเลศ ทูลแถลงเหตุนุสนธ์ (เพชรมงกุฎ), กฤษฎาญชุลี เช่น กฤษฎาญชุลีน้อม (ฉันทลักษณ์).

(กฺริดสะหฺนา) น. ส่วนของเนื้อไม้ซึ่งมีสีดำ เกิดเมื่อต้นไม้มีบาดแผล พบเฉพาะในต้นไม้สกุล Aquilaria โดยเฉพาะชนิด A. crassna Pierre ex Lecomte.และ A. malaccensis Lam. ในวงศ์ Thymelaeaceae กลิ่นหอม ใช้ทำยาได้.

(กะลำพอน) น. โทษใหญ่, ความฉิบหาย, เช่น มาทำกลัมพรภัย (เสือโค), อันจ่อมกลัมพรภัย (สมุทรโฆษ), ในบทกลอนโดยมากใช้แผลงเป็น กะลำพร กระลำพร หรือ กระลำ ก็มี.

(กฺลาย) ว. ที่แปลงไป เช่น แผลกลาย

น. เรียกผ้าบาง โปร่ง ที่ใช้ปิดแผลหรือพันแผล ว่า ผ้าก๊อซ.

น. แผ่นขี้ผึ้งปิดแผลชนิดหนึ่งแบบจีน.