*ป้าน*

เชือกที่ทำด้วยป่าน, ถ้าใช้ชักว่าว เรียกว่า ป่านว่าว, ถ้าเป็นเส้นเล็ก เรียกว่า ป่านแลบ, ถ้ายังเป็นกาบอยู่ ยังไม่ได้ฟั่นเชือก เรียกว่า ป่านกลีบ

ชื่อผ้าเนื้อละเอียดและบางโปร่งที่ทอจากเส้นใยพืชบางชนิด เรียกว่า ผ้าป่าน.

น. เส้นด้ายชักว่าวที่เอาผงแก้วผสมกาวหรือแป้งเปียกเป็นต้นทาเพื่อให้คม.

น. ภาชนะดินสำหรับชงนํ้าชา มีพวยเหมือนกา, ปั้น ก็ใช้.

ว. ทู่, ไม่แหลม, เช่น เสื้อคอป้าน ถากเสาเข็มให้ป้าน ๆ.

ดู ผัน ๑.

น. เวลาจนกระทั่งบัดนี้ เช่น ป่านนี้ยังไม่มาเลย ป่านนี้เขาไปถึงไหนแล้ว.

น. ชื่อไม้แผ่นที่พาดบนหัวแป ใช้ปิดริมหลังคาด้านหัวและท้ายเรือนกันลมตีเครื่องมุง, ปั้นลม ก็ว่า.

น. เป้าที่อยู่กับที่, โดยปริยายหมายถึง สิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ยืนเป็นเป้านิ่งให้เขาชกข้างเดียว.

น. ผ้าที่ทอด้วยป่าน มีลักษณะบางโปร่ง เส้นแกร่ง.

น. มุมที่มีขนาดอยู่ระหว่าง ๙๐ องศา กับ ๑๘๐ องศา.

น. รูปสามเหลี่ยมที่มีมุมหนึ่งเป็นมุมป้าน.

ว. สุดกำลังความสามารถที่จะควบคุมดูแลหรือดึงกลับได้ เช่น ตามใจลูกเสียจนสุดสายป่านจะไม่เสียเด็กได้อย่างไร.

ก. สาวเชือกป่านว่าวจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่งเพื่อให้หายยุ่ง.

ก. ดึงเข้ามาโดยเร็วทันที เช่น กระตุกเชือก, ดึงเข้ามาโดยเร็วทันทีแล้วผ่อนออก เช่น กระตุกสายป่านว่าว, โดยปริยายหมายความว่า สะดุด, ไม่ราบรื่น, เช่น เครื่องยนต์กระตุก

น. ชื่อไม้เถาชนิด Dregea volubilis (L. f.) Benth. ex Hook. f. ในวงศ์ Asclepiadaceae มียางขาวเป็นพิษ ใบมนหรือรูปไข่ ปลายแหลม โคนใบเว้าหรือป้าน ออกเป็นคู่ตรงข้ามกันตามลำต้น ดอกสีเขียวอ่อนเป็นพวงกลม ใช้ทำยา, ฮ้วนหมู ก็เรียก.

ว. มีเงินในกระเป๋าน้อยลง เช่น ไปเที่ยวเสียกระเป๋าเบาเลย.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดย่อมชนิด Gardenia obtusifolia Roxb. ex Kurz ในวงศ์ Rubiaceae คล้ายกระเบียน (๒) ซึ่งอยู่ในวงศ์เดียวกัน แต่ใบคายและเล็กกว่า ปลายใบป้าน ยอดอ่อนมียางเหนียว ผลย่อมกว่า เนื้อไม้ขาวละเอียด ใช้แกะสลักได้.

น. เครื่องสานหรือทอด้วยต้นกระจูดหรือป่านปอเป็นต้น สำหรับบรรจุข้าวและของอื่น ๆ.

(กัน-) น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Cannabis sativa L. ในวงศ์ Cannabaceae ใบมนแฉกลึกเข้าไปทางก้านหลายแฉก ดอกสีเขียว ช่อดอกเพศผู้และช่อดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน ใบและช่อดอกเพศเมียที่แห้งเรียก กะหลี่กัญชา ใช้สูบปนกับยาสูบ มีสรรพคุณทำให้มึนเมา เปลือกลำต้นใช้ทำเชือกป่าน และทอผ้า.

น. ผงของกะรุนที่เอามาผสมครั่งขัดของแข็งเช่นป้าน.

(-หฺนี) น. กระสอบป่าน, งู่หนี ก็ว่า.

(กะโสม) น. ผ้าใยไม้ (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน, เช่น อีกโกษมสวัสดิวรรณึก (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Wissadula periplocifolia (L.) C. Presl ex Thwaites ในวงศ์ Malvaceae ต้นสูงประมาณ ๑ เมตร เปลือกเหนียว ใบรูปใบโพโคนป้าน ผลมี ๕ พู เมื่อแก่พูแยกออกจากกัน.

คำพูดสำหรับว่าว หมายความว่า ผูกเหนียง ผูกติ่ง, ถ้าสายป่านของว่าวปักเป้าตรงช่วงสายเหนียงติดเครื่อง คือ ติดเหนียงและติ่ง เรียกว่า เหนียงเข้าเครื่อง, ถ้าสายป่านของว่าวจุฬาติดจำปา เรียกว่า ป่านเข้าเครื่อง.

ก. อาการที่ว่าวปักเป้าติดสายป่านว่าวจุฬาแล้วกระดิกไม่ไหว

(โขมะ-) น. โกษม, ผ้าใยไหม (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน, ใช้เป็นศัพท์ประกอบว่า โขมพัตถ์ โขมพัสตร์ และแผลงเป็น โขษมพัสตร์ ก็มี.

(ขะโสม) น. ผ้าใยไหม (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน. (ป. โขม; ส. เกฺษาม).

น. นํ้าใส ๆ ที่ติดอยู่ในเปลือกไข่ด้านป้าน ใช้ผสมไข่แดงทำฝอยทอง, น้ำต้อย ก็เรียก.

ว. ไม่ทื่อ เช่น มีดคม, บาดได้ เช่น ป่านคม

อุปกรณ์สำหรับว่าวจุฬาใช้คว้าว่าวปักเป้า ทำด้วยผิวไม้ไผ่ประมาณ ๔-๕ ชิ้น ยาวประมาณคืบเศษ เหลาปลายให้แหลมงอนเหมือนดอกจำปา แล้วผูกรวมกันเป็นพูติดกับสายป่านต่อจากหน้าซุง

น. ที่รองภาชนะเช่นถ้วยหรือป้าน ทำด้วยไม้หรือกระเบื้องเป็นต้น.

(จะเหฺริด) ว. งาม, เชิด, สูง, เช่น ป่านั้นเจริดจรุงใจก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(ฉะไหฺน) น. ชื่อปี่ชนิดหนึ่ง มีรูปร่างเหมือนปี่ชวาแต่เล็กและสั้นกว่า ใช้เป่านำหมู่กลองชนะ สำหรับประโคมในงานพระราชทานเพลิงศพที่ได้รับพระราชทานโกศเป็นต้น คนเป่าปี่นำ เรียกว่า จ่าปี่, สรไน ก็ว่า, ลักษณนามว่า เลา.

ก. ทำให้ว่าวลอยขึ้นไปด้วยการดึงสายป่านให้ว่าวกินลมเป็นต้น.

น. สิ่งที่ทำด้วยด้ายหรือป่านปอเป็นต้น มีลักษณะเป็นเส้น มักฟั่นหรือตีเกลียวสำหรับผูกหรือมัด

น. เชือกที่ยาวประมาณ ๓ เท่าของอกว่าว ผูกปลายทั้ง ๒ กับอกว่าวให้ห่างกันพอสมควรสำหรับต่อกับสายป่าน เพื่อให้ว่าวทรงตัวตรงเมื่อต้านลม.

ก. ลักษณะที่สายป่านว่าวเป็นต้นหย่อนลง

น. ชื่อเต่าบกชนิด Manouria impressa (Günther) ในวงศ์ Testudinidae ขาไม่ปรากฏนิ้วให้เห็น ขาหลังมีลักษณะคล้ายขาช้าง ระหว่างโคนขาหลังกับโคนหางทั้งสองข้างมีเดือยแหลมข้างละ ๑ เดือย ลักษณะคล้ายหนามยื่นออกมาจากผิวหนัง กระดองสีเหลืองส้มปนน้ำตาล มีแผ่นเกล็ดบางส่วนโปร่งใส ตัวเต็มวัยมีความยาวกระดองหลัง ๒๕-๓๐ เซนติเมตร จัดเป็นเต่าบกที่สวยงามชนิดหนึ่ง กินเห็ดป่านานาชนิด อาศัยอยู่ตามเขาสูงที่เป็นป่าดิบเขา พบทางภาคเหนือ ตอนเหนือของภาคตะวันตก และตอนเหนือของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ควะ ก็เรียก.

(ถะหฺลุน) ก. เอาปอหรือป่านมาบิดให้เป็นเส้นเขม็งเพื่อฟั่นเข้าเป็นเกลียวเส้นเชือกใหญ่.

นํ้าใส ๆ ที่ติดอยู่ในเปลือกไข่ด้านป้าน ใช้ผสมไข่แดงทำฝอยทอง, ไข่น้ำค้าง ก็เรียก.

น. เครื่องมือสำหรับกวดลวดเลี่ยมภาชนะ เช่นปากป้านหรือปากถ้วยให้เรียบ.

น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิดในสกุล Drepane วงศ์ Drepanidae ลำตัวสีเงิน สั้น กว้าง และแบนข้างมาก ปากเล็กอยู่ปลายสุดของหัว ครีบสีเหลืองอ่อน ครีบอกยาวเรียว ครีบท้องอยู่ในแนวหน้าครีบอก ครีบหางมีปลายเป็นเหลี่ยมมุมป้าน ชนิด D. punctata (Linn.) มีจุดดำที่ข้างตัวเรียงในแนวตั้งหลายแนว แต่ชนิด D. longimana (Bloch & Schneider) มีแถบสีเทาเรียงในลักษณะเดียวกัน, ทั้ง ๒ ชนิดอาศัยอยู่ตามพื้นท้องนํ้าที่เป็นกรวดทรายใกล้แนวปะการัง ขนาดยาวได้ถึง ๔๐ เซนติเมตร, แมลงปอ ก็เรียก.

เสียงอย่างเสียงเป่านกหวีดยาว ๆ.

น. ภาชนะดินสำหรับชงนํ้าชา มีพวยเหมือนกา, ป้าน ก็ใช้.

น. ชื่อไม้แผ่นที่พาดบนหัวแป ใช้ปิดริมหลังคาด้านหัวและท้ายเรือนกันลมตีเครื่องมุง, ป้านลม ก็ว่า.

น. เปลที่ถักด้วยป่านเป็นตาโปร่ง.

ก. ทำให้หย่อนหรือคลายความตึง เช่น ผ่อนสายป่านว่าว ผ่อนหนี้ ผ่อนอารมณ์.