น. “ผู้เป็นใหญ่เป็นประธานในทิศ”, อาจารย์ผู้มีความรู้และชื่อเสียงโด่งดัง.
น. คัมภีร์ว่าด้วยวินัยของสงฆ์ ๒๒๗ ข้อ, ชื่อบาลีที่ประมวลพุทธบัญญัติอันทรงตั้งขึ้นเป็นพุทธอาณา ได้แก่ อาทิพรหมจริยกาสิกขา มีพระพุทธานุญาตให้สวดในที่ประชุมสงฆ์ทุกวันอุโบสถ.
น. ผู้เป็นหัวหน้า, ผู้เป็นประธาน.
น. ความพ้น, ความเปลื้องออก, ชื่อพระนิพพาน.
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Wrightia religiosa Benth. ex Kurz ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาวออกเป็นช่อห้อยลง กลิ่นหอม ปลูกเป็นไม้ประดับ, โมกบ้าน ก็เรียก.
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. ในวงศ์ Apocynaceae เนื้อไม้สีขาวละเอียด ใช้ฝังประดับในเนื้อไม้อื่นเป็นลวดลาย และทำสิ่งอื่น ๆ เช่น พาย, มูกมัน ก็เรียก.
น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Wrightia sirikitiae D.J. Middleton et Santisuk ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาว ผลเป็นฝักคู่สีน้ำตาล พบบริเวณเขาหินปูน ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ.
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Holarrhena pubescens Wall. ex G. Don ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาว กลิ่นหอม เปลือกใช้ทำยาได้, มวกใหญ่ หรือ มูกหลวง ก็เรียก.
(โมกขะ-) น. ความหลุดพ้น, นิพพาน.
น. การที่พระจันทร์พ้นจากเงาโลกโดยสิ้นเชิง เมื่อมีจันทรุปราคา.
ว. มีสัณฐานใหญ่และนูน (มักใช้แก่หน้าผาก).
(โมกสะ-) น. ความหลุดพ้น, นิพพาน.
น. พยานที่พ้นแล้ว ได้แก่ พระภิกษุหรือสามเณรในพระพุทธศาสนา ซึ่งไม่จำต้องไปศาลตามหมายเรียก และแม้มาเป็นพยานก็ไม่ต้องสาบานตนก่อนเบิกความ และจะไม่ยอมเบิกความหรือตอบคำถามใด ๆ ก็ได้.
น. ความหลุดพ้น, การขาดจากความพัวพันแห่งโลก
น. ความตัดสินเด็ดขาด, ความเด็ดเดี่ยว
น. ความพ้นจากกิเลสเพราะสำเร็จอรหัต.
น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Bhesa robusta (Roxb.) Ding Hou ในวงศ์ Celastraceae ลำต้นแดงคลํ้า ใบยาวปลายแหลม เลื่อมเป็นมัน, ประดงแดง กระบกคาย ชมัน ละโมก หรือ พรมคด ก็เรียก.
(โกฺลง) ว. โคลง เช่น โกลงกลึงถึงสถาน เปรียบแป้น (ปฏิสังขรณ์วัดป่าโมก).
(-ปาริสุดทิสีน) น. ศีลคือความบริสุทธิ์ หรือ ศีลคือเครื่องให้บริสุทธิ์ ๔ ประการ คือ ๑. สำรวมในพระปาติโมกข์ (ปาติโมกฺขสํวร) ๒. สำรวมตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ (อินฺทฺริยสํวร) ๓. เลี้ยงชีพโดยทางชอบ (อาชีวปาริสุทฺธิ) ๔. บริโภคปัจจัยด้วยการพิจารณา (ปจฺจยสนฺนิสฺสิต).
น. สถานที่สำหรับพระสงฆ์ใช้ประชุมทำสังฆกรรม เช่น สวดพระปาติโมกข์ อุปสมบท มีสีมาเป็นเครื่องบอกเขต, อนุโลมเรียกสถานที่ประกอบพิธีกรรมของศาสนาอื่นว่า โบสถ์ เช่น โบสถ์พราหมณ์ โบสถ์คริสต์. (มาจากคำว่า อุโบสถ).
ชื่อไม้เถาชนิด Aganosma marginata (Roxb.) G. Don ในวงศ์ Apocynaceae ใบเป็นมัน ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ดอกสีขาว ผลเป็นฝักคู่, โมกเครือ ก็เรียก.
น. มีดสำหรับโกนผมหรือหนวดเคราเป็นต้น มีดโกนอย่างเก่ารูปร่างคล้ายมีดโต้ สันหนา คมบาง ปรกติมีฝักหุ้มส่วนคม มีดโกนอย่างใหม่ใบมีดยาวรี สันหนา คมบาง มีฝักหุ้มคมเช่นกัน มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า มีดโกนโมกุล.
ก. เข้าร่วมสังฆกรรมฟังพระปาติโมกข์ในวันขึ้น ๑๕ คํ่า วันแรม ๑๔ หรือ แรม ๑๕ คํ่าของเดือน (ใช้แก่พระสงฆ์), ลงโบสถ์ ก็ว่า.
น. วันขึ้น ๑๕ คํ่า และวันแรม ๑๕ คํ่า ถ้าเป็นเดือนขาดก็แรม ๑๔ คํ่า เป็นวันที่พระลงอุโบสถฟังพระปาติโมกข์และเป็นวันที่พุทธศาสนิกชนถืออุโบสถศีลคือ ศีล ๘.
ภิกษุตั้งแต่ ๔ รูปขึ้นไปร่วมกันทำสังฆกรรม แต่จำนวนภิกษุที่เข้าร่วมสังฆกรรมแต่ละอย่างไม่เท่ากัน คือในสังฆกรรมทั่ว ๆ ไป เช่น ในการสวดพิธีธรรม สวดอภิธัมมัตถสังคหะ ประกอบด้วยภิกษุ ๔ รูป เรียกว่า สงฆ์จตุรวรรค ในการรับกฐิน สวดพระปาติโมกข์ ปวารณากรรม และอุปสมบทในถิ่นที่ขาดแคลนภิกษุ ต้องประกอบด้วยภิกษุ ๕ รูป เรียกว่า สงฆ์ปัญจวรรค ในการอุปสมบทในถิ่นที่มีภิกษุมาก ต้องประกอบด้วยภิกษุ ๑๐ รูป เรียกว่า สงฆ์ทสวรรค และในการสวดอัพภานระงับอาบัติสังฆาทิเสส ต้องประกอบด้วยภิกษุ ๒๐ รูป เรียกว่า สงฆ์วีสติวรรค, ภิกษุที่เข้าร่วมสังฆกรรมดังกล่าว ถ้ามากกว่าจำนวนที่กำหนดจึงจะใช้ได้ ถ้าขาดจำนวนใช้ไม่ได้.
น. กิจที่พระสงฆ์ตั้งแต่ ๔ รูปขึ้นไปรวมกันทำภายในสีมา เช่น การทำอุโบสถ การสวดพระปาติโมกข์.
แหล่งศึกษาอบรม เช่น สำนักวิปัสสนาวัดปากน้ำ สำนักทิศาปาโมกข์.
น. ชื่อไม้เถาหรือไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Aganosma marginata G. Don ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาว กลิ่นหอม, โมกเครือ ก็เรียก.
(อุโบสด) น. เรียกสถานที่ที่พระสงฆ์ประชุมกันทำสังฆกรรมเช่นสวดพระปาติโมกข์ อุปสมบท ว่า โรงอุโบสถ หรือ อุโบสถ, เรียกย่อว่า โบสถ์
เรียกการแสดงพระปาติโมกข์ของพระสงฆ์ทุก ๆ กึ่งเดือน คือ ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ และวันแรม ๑๕ ค่ำ หรือวันแรม ๑๔ ค่ำ ในเดือนขาด ว่า การทำอุโบสถ