กระคน | น. ประโคน คือ สายรัดจากใต้สัปคับไปที่อกช้างหลังขาหน้า แล้วลอดมาบรรจบกันโยงใต้ท้องช้างและที่หน้าขาหน้าไปจากสายชนักที่คอช้าง. |
ประคนธรรพ,
ประคนธรรพ์ | (-คนทับ,
-คนทัน) <i>ดู ประโคนธรรพ,
ประโคนธรรพ์</i>. |
ระคน | ก. ปนหรือผสมให้เข้ากันคละกันเป็นกลุ่มเป็นพวกเป็นต้น เช่น โจทย์ระคน. |
รัดประคน | น. เชือกหรือลวดหนังตีเป็นเกลียวหุ้มผ้าแดง ใช้พันอ้อมลำตัวถัดต้นขาหน้าของช้าง มี ๒ เส้นคู่กัน สำหรับผูกรั้งสัปคับ แหย่ง หรือ กูบมิให้โยกเลื่อน. |
กำนล | (-นน) น. เงินค่าคำนับครู,
เงินคำนับบูชาครูปี่พาทย์ คือ พระประคนธรรพ หรือ พระนารท ซึ่งถือว่าเป็นครูเดิมของตน มีเทียนสำหรับจุดที่ตะโพนด้วย. |
เกลื้อ | (เกฺลื้อ) ก. เกลือก,
เกลี้ย,
กลั้ว,
ระคน,
เจือ. |
เขย่า | (ขะเหฺย่า) ก. อาการที่จับสิ่งใดสั่นหรือยกขึ้นยกลงเร็ว ๆ เพื่อให้สิ่งนั้นกระเทือนหรือเคลื่อนไหว เช่น เขย่าตัวเพื่อให้ตื่น เขย่าขวดเพื่อให้ยาระคนกัน เขย่ากิ่งไม้เพื่อให้ลูกไม้หล่น,
กระเทือน,
ทำให้กระเทือน,
เช่น รถเขย่า เกวียนเขย่า,
โดยปริยายหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น เขย่าขวัญ เขย่าโลก. |
คลุก | (คฺลุก) ก. เคล้าให้เข้ากัน,
ขยำให้ระคนเข้ากัน |
คลุกคลี | ก. เข้าปะปนระคนกัน,
เข้าใกล้ชิดกัน. |
เจือ | ก. เอาส่วนน้อยประสมลงไปในส่วนมากให้ระคนปนกัน ตามปรกติใช้กับของเหลว เช่น เอานํ้าเย็นเจือนํ้าร้อน |
เจือปน | ก. เอาส่วนน้อยประสมลงในส่วนมากเพื่อให้ระคนปนเป็นอันเดียวกัน. |
บรรสม | (บัน-) ก. รวมกันเข้า,
ปน,
ระคน,
เจือ. |
ปกิณก-,
ปกิณกะ | (ปะกินนะกะ-) ว. เรี่ยราย,
เบ็ดเตล็ด,
กระจาย,
ระคนกัน,
คละกัน,
(มักใช้ประกอบหน้าศัพท์) เช่น ปกิณกคดี. |
ปน | ก. ประสมกัน เช่น ข้าวเจ้าปนข้าวเหนียว,
แกมกัน เช่น พูดไทยปนฝรั่ง,
รวมกัน เช่น อย่าเอาผ้านุ่งกับเสื้อซักปนกัน,
ถ้าเอาส่วนน้อยประสมลงในส่วนมากเพื่อให้ระคนปนเป็นอันเดียวกัน เรียกว่า เจือปน,
ถ้าเป็นในลักษณะที่ปนกันทั้งเล็กและใหญ่ ทั้งดีและชั่ว เรียกว่า คละปน. |
ประกีรณกะ,
ประเกียรณกะ | (-กีระนะกะ,
-เกียนระนะกะ) ว. เรี่ยราย,
เบ็ดเตล็ด,
กระจาย,
ระคนกัน,
คละกัน. |
ประโคน ๒ | น. สายรัดจากใต้สัปคับไปที่อกช้างหลังขาหน้า แล้วลอดมาบรรจบกันโยงใต้ท้องช้างและที่หน้าขาหน้าไปจากสายชนักที่คอช้าง,
(กลอน) กระคน ก็ว่า. |
ประโคนธรรพ,
ประโคนธรรพ์ | (-โคนทับ,
-โคนทัน) น. หัวหน้าคนธรรพ์ผู้เป็นเจ้าแห่งการดนตรี ถือว่าเป็นครูปี่พาทย์,
เขียนเป็น ประคนธรรพ หรือ ประคนธรรพ์ ก็มี. |
ปะปน | ก. ปนกัน (มักใช้ในลักษณะที่สิ่งต่างชนิดต่างประเภทระคนปนกัน),
บางทีก็ใช้หมายความอย่างเดียวกับ ปน. |
แปด ๒ | ปน,
ระคน,
มักพูดเข้าคู่กันเป็น แปดปน. |
แปดปน | ก. ปน,
ระคน. |
แปม | ก. เปื้อน,
กลั้ว,
ระคน,
มักพูดเข้าคู่กับคำ ปน เป็น แปมปน หรือ ปนแปม. |
มิสกวัน | ป่าที่มีไม้ต่าง ๆ ระคนกัน. |
รัตคน | (รัดตะ-) น. รัดประคน. |
ลิลิตดั้น | น. ลิลิตที่ใช้ร่ายดั้นขึ้นต้น แล้วใช้โคลงดั้นกับร่ายดั้นสลับระคนอยู่ในเรื่องเดียวกัน เช่น ลิลิตยวนพ่าย. |
ลิลิตสุภาพ | น. ลิลิตที่ใช้ร่ายสุภาพหรือร่ายโบราณขึ้นต้น แล้วใช้โคลงสุภาพกับร่ายสุภาพหรือร่ายโบราณสลับระคนอยู่ในเรื่องเดียวกัน เช่น ลิลิตพระลอ ลิลิตตะเลงพ่าย ลิลิตนิทราชาคริต. |
สายสำอาง | น. เชือกหรือลวดหนังตีเป็นเกลียวหุ้มผ้าแดง ผูกติดกับรัดประคนทั้ง ๒ ข้าง ปรกติทอดขนานลำตัวช้างไปผูกติดกับกระวินคล้องกับระวิงหรือซองหาง เมื่อตั้งสัปคับหรือกูบ ใช้สายสำอางนี้สอดผูกเพื่อช่วยรั้งมิให้เลื่อนไปทางหัวช้าง ขณะเดินลงที่ลาด. |
หน้าชา | ว. อาการที่รู้สึกอับอายขายหน้าระคนโกรธ แต่ก็ตอบโต้ไม่ได้ เช่น เธอรู้สึกหน้าชาที่ถูกประจาน. |
โอด | วิธีดำเนินทำนองเพลงไทยอย่างหนึ่งให้มีลีลาแช่มช้า โหยหวน ระคนโศก. |