| กระเบียด | น. มาตราวัดตามวิธีประเพณี ๑ กระเบียด เท่ากับ ๑ ใน ๔ ส่วนของนิ้ว. |
| กรีส ๒ | (กะหฺรีด) น. มาตราวัดความยาว เท่ากับ ๑ เส้น ๑๑ วา ๑ ศอก หรือ ๑๒๕ ศอก, ความจุเท่ากับ ๔ อัมพณะ คือ ประมาณ ๔๔ ทะนาน. |
| กัฐ | ไม้วัด (คือใช้ในมาตราวัด). |
| กาฐ | ไม้วัด (คือใช้ในมาตราวัด) |
| กาษฐะ | ไม้วัด (คือใช้ในมาตราวัด). |
| กำ ๑ | มาตราวัดรอบของกลม เมื่อวัดได้เท่าไร แล้วทบกึ่งได้ยาวราว ๑๐ เซนติเมตร เช่น ของกลมวัดรอบได้ยาว ๒๐ เซนติเมตร ของกลมนั้นเรียกว่ามีขนาด ๑ กำ, มี ๓ ชนิด คือ ๑. กำสลึง (ยาว ๔ นิ้ว ๑ กระเบียด หรือ ๑๐.๗๕ เซนติเมตร) ๒. กำเฟื้อง (ยาว ๔ นิ้ว ครึ่งกระเบียด หรือ ๑๐.๕ เซนติเมตร) ๓. กำสองไพ (ยาว ๔ นิ้ว ๒ หุน หรือ ๑๐.๒๕ เซนติเมตร) |
| กิโลเมตร | น. ชื่อมาตราวัด เท่ากับ ๑, ๐๐๐ เมตร, อักษรย่อว่า กม., (ปาก) เรียกสั้น ๆ ว่า กิโล. |
| โกรศ | มาตราวัด เท่ากับ ๕๐๐ คันธนู. |
| ไข่เหา | น. ชื่อมาตราวัดโบราณ, ๘ เส้นผม เท่ากับ ๑ ไข่เหา ๘ ไข่เหา เท่ากับ ๑ ตัวเหา. |
| คืบ ๑ | มาตราวัดตามวิธีประเพณี ๑ คืบ เท่ากับ ๑๒ นิ้ว, อักษรย่อว่า ค. |
| งาน ๒ | น. มาตราวัดเนื้อที่ตามวิธีประเพณี เท่ากับ ๑๐๐ ตารางวา หรือ ๔๐๐ ตารางเมตร, ลักษณนามเรียกเนื้อที่ ๑๐๐ ตารางวา หรือ ๔๐๐ ตารางเมตรว่า งานหนึ่ง หรือ ๑ งาน, อักษรย่อว่า ง. |
| ชั่ง | ชื่อมาตราวัดน้ำหนักตามวิธีประเพณีแบบไทย ๒๐ ตำลึง เป็น ๑ ชั่ง หรือมีน้ำหนักเท่ากับ ๑, ๒๐๐ กรัม, ถ้าเป็นชั่งจีนมีนํ้าหนักเท่ากับ ๖๐๐ กรัม คือเป็นครึ่งหนึ่งของชั่งไทย. |
| ชั้นฉาย | น. ชื่อหน่วยในมาตราวัดเวลาในสมัยโบราณ วัดโดยอาศัยการวัดเงาของตัวคนที่เกิดจากแสงแดดด้วยระยะความยาวของฝ่าเท้าของบุคคลนั้น ตอนเช้าหรือเย็นเงาจะทอดยาว และตอนเที่ยงเงาจะสั้นที่สุดหรืออาจไม่มีเลย เงาจะเปลี่ยนสั้นยาวได้จากเดือนหนึ่งไปสู่อีกเดือนหนึ่ง, เงายาว ๑ ฝ่าเท้า เรียกว่า ๑ ชั้นฉาย สามารถเทียบเวลาได้ ถ้าเป็นตอนเช้าเท่ากับ ๑๑.๔๕ นาฬิกา ถ้าเป็นตอนบ่ายเท่ากับ ๑๒.๑๕ นาฬิกา เช่น ปีขาลวันอังคารเดือนห้า ตกฟากเวลาสามชั้นฉาย (ขุนช้างขุนแผน). |
| เซนติเมตร | น. ชื่อมาตราวัดตามวิธีเมตริก มีอัตราเท่ากับ ๑ ใน ๑๐๐ ของ ๑ เมตร, อักษรย่อว่า ซม., (ปาก) เรียกสั้น ๆ ว่า เซ็นต์. |
| เดคาเมตร | น. ชื่อมาตราวัดตามวิธีเมตริก มีอัตราเท่ากับ ๑๐ เมตร, อักษรย่อว่า ดคม. |
| เดซิเมตร | น. ชื่อมาตราวัดตามวิธีเมตริก มีอัตราเท่ากับ ๑ ใน ๑๐ ของเมตร, อักษรย่อว่า ดม. |
| ตัน ๒ | น. มาตรานํ้าหนักและมาตราวัด มีหลายอัตราแล้วแต่วัตถุที่ใช้ คือ ๑. <b><i>เมตริกตัน </i></b> มาตราชั่งเท่ากับนํ้าหนัก ๑, ๐๐๐ กิโลกรัม หรือ หาบหลวง หรือเป็นมาตราวัดเท่ากับ ๑.๑๓ ลูกบาศก์เมตร หรือ ๔๐ ลูกบาศก์ฟุต. ๒.<b><i>ตันระวางเรือ </i></b> ถ้าคำนวณระวางบรรทุกสินค้าและห้องทั่วไป เรียก <b><i>ตันกรอส, </i></b> ถ้าคำนวณเฉพาะบรรทุกสินค้า เรียก <b><i>ตันเน็ต, </i></b> และถ้าคำนวณนํ้าหนักทั้งลำเรือเช่นเรือรบ เรียก <b><i>ตันระวางขับน้ำ, </i></b> ทั้ง ๓ นี้วัด ๑๐๐ ลูกบาศก์ฟุต เป็นตันหนึ่งเช่นเดียวกัน. ๓. <b><i>ตันระวางบรรทุกอื่น ๆ </i></b>ถ้าของหนักคิด ๑, ๐๑๖.๐๔๗ กิโลกรัม เป็นตันหนึ่ง ถ้าเป็นของเบาคิดวัด ๑.๑๓ ลูกบาศก์เมตร หรือ ๔๐ ลูกบาศก์ฟุต เป็นตันหนึ่ง. |
| ตาราง | ใช้เป็นคำนำหน้าคำมาตราวัดพื้นที่ เช่น ตารางนิ้ว ตารางวา ตารางเมตร. |
| ตุลา | ชื่อมาตราวัดนํ้าหนักมคธเท่ากับ ๑๐๐ ปละ. |
| ทวาทศมณฑล | ชื่อมาตราวัดจักรราศีเท่ากับ ๒ อัฒจักร เป็น ๑ จักรราศี คือ ทวาทศมณฑลหนึ่ง. |
| ทศางค์ | (ทะสาง) น. มาตราวัดนํ้าฝนเท่ากับ ๑๐ สตางค์ เป็น ๑ ทศางค์, และ ๑๐ ทศางค์ เป็น ๑ นิ้ว. |
| นิ้ว | มาตราวัดตามวิธีประเพณี ๑ นิ้ว เท่ากับ ๔ กระเบียด, และ ๑๒ นิ้ว เป็น ๑ คืบ |
| นิ้ว | มาตราวัดของอังกฤษ ๑ นิ้ว เท่ากับ ๒.๕๔ เซนติเมตร, และ ๑๒ นิ้ว เป็น ๑ ฟุต. |
| พิลิปดา | น. มาตราวัดมุม ได้แก่ ๑ ใน ๖๐ ของลิปดา. |
| ฟาทอม | น. มาตราวัดระยะทาง เท่ากับ ๖ ฟุต หรือ ๑.๘ เมตร มักนิยมใช้วัดความลึกของทะเล. |
| ฟุต | น. มาตราวัดของอังกฤษ ๑ ฟุต เท่ากับ ๑๒ นิ้ว. |
| มิลลิเมตร | น. ชื่อมาตราวัดตามวิธีเมตริก มีอัตราเท่ากับ ๑ ใน ๑, ๐๐๐ ของ ๑ เมตร, อักษรย่อว่า มม. |
| ไมล์ | น. ชื่อมาตราวัดของอังกฤษ มีกำหนด ๑ ไมล์ เท่ากับ ๔๐ เส้น หรือ ๑.๖๐๙ กิโลเมตร. |
| ยก ๒ | น. มาตราวัดไม้ คือ หน้ากว้าง ๑ ศอก ยาว ๑๖ วา หนา ๑ นิ้ว เป็น ๑ ยก ตามอัตราไม้นิ้ว |
| ยัฐิ ๒ | (ยัดถิ) น. ชื่อมาตราวัดความยาวของอินเดียโบราณ เท่ากับ ๑ วา ๑ ศอก, ๒๐ ยัฐิ เป็น ๑ อุสภ. |
| โยชน์ | (โยด) น. ชื่อมาตราวัด ๔๐๐ เส้น เป็น ๑ โยชน์ |
| ราศี ๑ | ชื่อมาตราวัดจักรราศี คือ ๓๐ องศา เป็น ๑ ราศี, ถ้ากลุ่มดาวใดอยู่ในช่วงจักรราศีนั้น ก็เรียกชื่อราศีตามกลุ่มดาวนั้น เช่น ราศีเมษ ราศีกรกฎ, อาทิตย์โคจรรอบจักรวาลผ่านหมู่ดาว ๑๒ หมู่ และดาวหมู่หนึ่ง ๆ เรียกว่า ราศี ๑. |
| ลิปดา | น. มาตราวัดมุม ได้แก่เศษ ๑ ใน ๖๐ ขององศา แบ่งออกเป็น ๖๐ พิลิปดา. |
| ลี้ ๒ | น. มาตราวัดระยะทางของจีน ๑ ลี้ ยาวประมาณครึ่งกิโลเมตร. |
| วยามะ | น. มาตราวัด ยาวเท่ากับ ๑ วา. |
| วา ๑ | น. มาตราวัดตามวิธีประเพณี เท่ากับ ๔ ศอก มีอัตราเท่ากับ ๒ เมตร, อักษรย่อว่า ว. |
| วาตารางเหลี่ยม | น. มาตราวัดตามวิธีประเพณี มีอัตราเท่ากับ ๔ ตารางเมตร, ตารางวา ก็ว่า, อักษรย่อว่า ตร.ว. หรือ ว<i> ๒</i>. |
| วิทัตถิ | น. ชื่อมาตราวัด คือ คืบหนึ่ง. |
| ศอก | มาตราวัดตามวิธีประเพณี ๑ ศอก เท่ากับ ๒ คืบ. |
| สตางค์ | มาตราวัดน้ำฝนเท่ากับ ๑ ใน ๑๐ ของทศางค์. |
| เส้น | ชื่อมาตราวัด ๒๐ วา เป็น ๑ เส้น |
| หลา | (หฺลา) น. มาตราวัด คือ ๓ ฟุต เป็น ๑ หลา เท่ากับ ๐.๙๑ เมตร. |
| หุน | น. ชื่อมาตราวัดหรือชั่งของจีน ในมาตราวัด ๑ หุน หมายถึงเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑.๕ ใน ๑๖ ของนิ้ว ในมาตราชั่ง ๕ หุน เท่ากับ ๑ เฟื้อง. |
| เหลี่ยมลูกบาศก์ | น. ชื่อมาตราวัดปริมาตร กำหนดเป็นรูปเหลี่ยมลูกบาศก์ มีด้านสูง กว้าง ยาวเท่ากัน เช่น ๑ เมตรเหลี่ยมลูกบาศก์ คือ มีด้านสูง กว้าง และยาวด้านละ ๑ เมตร. |
| องคุลี | ชื่อมาตราวัดแต่โบราณ ยาวเท่ากับข้อปลายของนิ้วกลาง. |
| อณุ, อณู ๑ | น. มาตราวัดโบราณ ๓๖ ปรมาณู เป็น ๑ อณู. |
| อนุกระเบียด | น. มาตราวัดของไทย มีพิกัดเท่ากับครึ่งกระเบียดหรือ ๑ ใน ๘ ของนิ้ว. |
| อัพภันดร, อัพภันตร- | ชื่อมาตราวัดในบาลี ราว ๗ วา เป็น ๑ อัพภันดร. |
| อุสภ ๒ | (อุสบ) น. ชื่อมาตราวัดความยาวของอินเดียโบราณเท่ากับ ๑ เส้น ๕ วา, ๘๐ อุสภ เป็น ๑ คาวุต. |
| เฮกตาร์ | น. หน่วยมาตราวัดพื้นที่ตามวิธีเมตริก ๑ เฮกตาร์เท่ากับ ๑๐, ๐๐๐ ตารางเมตร หรือประมาณ ๖ ไร่ ๑ งาน. |
